بررسی تطبیقی دیدگاه ابن‌سینا و لایب‌نیتس پیرامون مبدأ نخستین

توجه به مبدأ نخستین موجودات و اقامه­ی براهین متعدد در اثبات وجود آن از دیرباز در تفکر فلسفی وجود داشته است. پژوهش حاضر از روش مطالعات تطبیقی به مقایسه­ی دیدگاه ابن­سینا و لایب‌نیتس پیرامون مبدأ نخستین پرداخته است. ابتدا برهان صدیقین ابن­سینا و برهان مبتنی بر اصل جهت کافی لایب­نیتس در اثبات وجود مبدأ نخستین ارائه شده و سپس علیت مبدأ نخستین در قالب سه پرسش مورد مقایسه قرار گرفته است: مبدأ نخستین علت فاعلی است یا غایی؟ علت حقیقی است یا جهت کافی؟ علت موجده است یا مبقیه؟ در پایان این نتایج حاصل شده ­است: هر دو برهان مبتنی بر برهان امکان و وجوب است با این تفاوت که ابن­سینا با توجه به خود وجود و تقسیم آن به واجب و ممکن، برهان صدیقین را اقامه می­کند اما لایب­نیتس حقایق موجود را به دو دسته­ی ضروری و ممکن تقسیم می­کند و جهان را به عنوان مجموعه­ی ممکنات نیازمند وجود مبدأ نخستین می‌داند. ابن­سینا مبدأ نخستین را علت فاعلی می­داند و لایب­نیتس او را هم مبدأ علت فاعلی و هم مبدأ علت غایی. هر دو فیلسوف، مبدأ نخستین را علت حقیقی به معنای موجده دانسته و او را علت مبقیه نیز می­دانند.